Serdar'ın Madeni Para Blogu: 2008

25 Kasım 2008 Salı

MADENİ PARALARIN KENARLARI NEDEN TIRTIKLIDIR?

Kağıt para kullanılmayan dönemlerde insanlar sadece madeni para kullanıyorlardı ve bu paralar genelikle altın veya gümüşten üretilmekteydi.Her zaman merak etmiştim bu paraların kenarları neden tırtıklı veya işlemeli diye. Bu sorumun cevabını yine internetten buldum. Çeşitli forum sayfalarında bu konu hakkında bir yazı var. Ben bu yazıyı aynen alıp buraya yapıştırmayacağım.Belki sizlerde dikkat etmişsinizdir, eski sikklerin bazıları bazen tam yuvarlak olmuyor. Bazılarıda normal çaplarından daha ufak oluyorlar. Aslında paranın kenarındaki tırtıkların nedeni bu. Eski zamanlarda altın veya gümüş paraları kullanan bazı "uyanıklar" (bunların torunları belkide dünyanın sayılı zenginleri), bu paraların kenarlarından bir miktar kazıyıp sonra harcarlarmış. Her eline geçen altın paradan biraz kazıyan bu insanlar daha sonra bu altın parçalarını satarlarmış. Tabi bu eksik paralar tüccarlar arasında kavgalara yol açmaya başlamış. Bunun üzerine her tüccar paraları tartarak almaya başlamış. Tabi bu yöntem o zamanın şartlarında pek hassas değil.Bu problemin üstesinden gelmek için zamanın darphaneleri paraların kenarlarının kazınıp kazınmadığını bir bakışta anlamamızı sağlayacak bir yöntem bulmuşlar. İşte bu yöntem günümüze kadar uzanan kenar tırtıkları. Belki bu tırtıklar günümüzde sadece bir gelenek olarak yaşatılıyor ama yinede çok güzel bir uygulama.KAYNAK: http://www.bilgilik.com/genel-kultur/genel/bozuk-paralarin-kenarlari.html

30 Ekim 2008 Perşembe

Ortadan delinen madeni paralardan sonra şimdi de hatalı basılmış hali piyasada dolaşıyor. İki yüzü de hatalı basılmış 1 madeni Yeni Türk Lirası piyasaya sürüldü.1 YTL madeni paranın ön yüzünde `1 Yeni Türk Lirası ve altında 2005' yazarken, hatalı basılan parada sadece 1 Yeni Türk Lirası yazısı ve etrafında `Türkiye Cumhuriyeti' yazısı yer aldı.Oysa `Türkiye Cumhuriyeti' yazısı, paranın arka yüzünde ve Atatürk figürünü çevreleyecek şekilde yazılması gerekiyordu. Ön yüzde bulunması gereken 2005 yazısı ise, arka yüzde Atatürk figürünün altında yer aldı.Hatalı para eline geçen büfe işletmecisi Gökhan Gökemre, "Yeni yılla birlikte büfeye gelecek yeni paraları merakla bekliyorduk. Gelen paralar arasında ters basılmış bir adet 1 YTL'lik madeni para elimize geçti.Bu paranın sahtesi olmayacağını bildiğimiz için kesinlikle baskı hatasından kaynaklandığını düşündük. Aynı zamanda bu bizim için büyük bir şans. Bana piyangodan hiç ikramiye çıkmadı ama, bu para benim için büyük bir hatıra olacak'' dedi.

Milliyet Ocak-2005

28 Ekim 2008 Salı

10 Para

Güzelliğin ON PARA etmez,

Bu bendeki aşk olmasa.

Eğlenecek yer bulaman,

Gönlümdeki köşk olmasa..

Yazıma Aşık Veysel'in bu dizeleriyle başamayı uygun gördüm. Veysel bu şiiri söylediğinde 10 Para değersiz bir para olsa gerek. Zaten hep bu değişler 10 Paranın böyle bir namı omuştur ülkemizde. "10 Para etmez adam" deriz, bizim nazarımızda değeri olmayan kişilere. Tabi Osmanlı döneminde bu değişer "metelik" in başına gemişti. Şimdi ise "kuruş"un...

Benim bahsetmek istediğim konu, "para", "metelik" gibi kelimeleri değişlerimizde, şiirlerimizde, günlük hayatımızda sık sık kullanıyoruz ama malesef çoğu kişinin ne anlama geldiğini bilmeden kullandığı kelimeler bunlar. Korkarım yıar sonra gelecek nesiler "kuruş"un da anlamını unutacaklar (tabi yine bi "sıfır" silme operasyonu yapılmazsa).

Bu konuda biraz açıklama yapma gereği gördüm. Tabi şu anda çoğumuz "kuruş" un anlamını biliyoruz. Kuruş, liranın 100'de 1'i değerinde bir para birimidir. Osmanlı Döneminde ve Cumhuriyet Dönemimizin ilk yıllarında "kuruş" çok değerli bir paradır. Hatta bundan yakaşık 100 sene önce II. Abdülhamid Han zamanında basılan kağıt paralarımız tıpkı günümüzdeki gibi üzerinde "1, 5, 10, 20, 50 ve 100" değerleri yazan paralardı, ancak bunlar lira değil "kuruş" tu. Yine aynı zamanlarda, bugünkü tam Cumhuriyet altınıyla aynı gramajda olan altın paranın nominal değeri "100 kuruş" tu. Bunları yazmamın nedeni şimdi hor gördüğümüz kuruşların zamanında ne kadar değerli olduğunu göstermek.

Cumhuriyet dönemimizde 1940'lı yıllarda İnönü'lü kağıt 50 Kuruş'lar kullanılmıştır. Ayrıca 1980'lerin başına kadar madeni kuruşlarımız kullanımda kalmıştır. Tabi yüksek enflasyon ve paramızın değer kaybetmesi ile kuruşlar değerini yitirdi ve tedavülden kalktılar. Ta ki, 2005 yılında paramızdan "altı sıfır" atılana kadar. Bunun sonucunda ortaya çıkan para birimine "Yeni Kuruş" denilmektedir. 2009 Ocak ayında bu paralardan "yeni" ibaresi kaldırılacak ve yeniden "kuruş" kullanmaya başlayacağız.

Aşık Veysel'in şiirinde geçen "Para" lafı genel bir para kavramını değil; özel bir birim olan "Para" vurgulanmaktadır. "Para", kuruşun 40'ta 1'i değerinde olan bir para birimidir. Osmanlı döneminden beri kullanılmıştır. Osmanlı döneminde çeşitli padişahlar zamanında 1, 2, 4, 5, 8, 10, 20, 40, 60, 80 Para madeni para olarak kullanılmıştır. Cumhuriyet döneminde ise 10 ve 100 para basılmıştır ve tedavül edilmiştir. 100 para eski yazıyla basıldığı için 1939'da tedavülden kaldırılmıştır. 10 Para ise 1940, 1941 ve 1942 yıllarında yeni yazı ile basılmıştır.

Gelelim "metelik" e; hani hep derlerya "meteliğe kurşun atıyorum" diye, işte o metelik. II. Abdülhamit döneminde gümüş olarak basılan 5 ve 10 paranın yerine sadece %10 Gümüş içeren 5 ve 10 para basıldığında halk bu değersiz paralara "metelik" demeye başlamıştır. Gelelim metelik kelimesinin anlamına. Metelik, Fransızca "metallique" kelimesinden türetilen bir kelimedir ve "madenimsi; madensel; madenden yapılmış" anlamına gelmektedir. O güne kadar sadece altın ve gümüş para gören halk bu değersiz metal paraya "metelik" diyerek o zamanlarki fakirliğe bir simge bulmuşlardır.

Şimdi ben günümüzdeki fakirliğe bir simge bulayım diyorum acaba nasıl olur. Mesela:

"Yeni Kuruş'a kurşun atmak"

"Cebinde 1 Yeni Kuruş kalmadı" :)

Gülerim ağlanacak halimize, ne yapalım... Hayat mücadelesine devam..

3 Ekim 2008 Cuma

YENİ PARALARIMIZ TANITILDI

1 Ocak 2009 gününden itibaren kullanıma verilecek "yeni" ibaresi olmayan madeni paralarımız. Tasarımları YTL ve YKR lere göre daha şık ve daha güzel olmul bence. Hayırlı olsun. Bu paralara dokunmak için sabırsızlanıyorum :)

1 LİRA